АДЕП-АХЛАК

Берешендик бул — өзүндө болгон нерсени ата-энесине, үй-бүлөсүнө, балдарына, кедей-кембагалдарга жана муктаждарга жумшоо.  Берешендик пенденин ыйманында бекем экендигине далил болот. قال تعالى: } فَأَمَّا مَنْ أَعْطَى وَاتَّقَى وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى {   (الليل: 5-7)  Алла Таала айтты: «Ким (садака) берсе, жана такыбалык кылса жана жакшылыкты (Исламды) тастыктаса – Биз ага жакшылыкты (Алла Таала ыраазы боло турган амалды) жеңил кылабыз»                            …

Кичи пейилдүүлүк бул – жөнөкөй болуу, жакшы мүнөз менен жупуну мамиледе болуу,  өзүн төмөн алып кекирейип бой көтөрбөө. Пайгамбардын (ага Алланын салават-саламдары болсун) өмүр-баяны ага сонун (тирүү) үлгү боло алат.               قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلى اللهُ عليه وسلّم: «إِنَّ اللَّهَ أَوْحَى إِلَيَّ أَنْ تَوَاضَعُوا حَتَّى لَا يَفْخَرَ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ وَلَا يَبْغِيَ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ»        {رواه مسلم: 2865} Алланын элчиси …

Сабырдуулук бул Алла Тааланын ыраазылыгы үчүн кыйынчылыктарды көтөрө билүү. Кураан жана Сүннөттүн өкүмдөрүнө бекем болуу. Алла Тааланын белгилеген тагдырына[1] ыраазы болуу. Алла Таала пенделеринин сабырдуулук менен куралдануусун буюруп, анын зарылдыгын, (маанилүүлүгүн) таасирин жана акыбетин баяндап мындай деген: قال تعالى: }يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ{   (آل عمران: 200) Алла Таала айтты: «Оо, ыйман  келтирген пенделер! …

Ислам дининде аманатка кыянат кылбоонун орду чоң. Аны менен ар бир мусулмандын кооздонуусу важип (милдет) болгон, мактоого татыктуу сапаттардан болуп саналат. Алла Таала Өзүнүн ыймандуу пенделерин сыпаттап мындай деген: قال تعالى: } وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ {   (المؤمنون: 8)  Алла Таала айтты: «Алар өздөрүнүн аманаттарын сактап, убадаларын аткарышат»                                               (Муьминун: 8) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلى اللهُ عليه وسلّم: «أَدِّ الْأَمَانَةَ …

Мактоого татыктуу сапаттар Алла Таала чынчыл болууга буюруп мындай деген: قال تعالى: } يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ {   (التوبة: 119)             Алла Таала айтты: «Оо, ыйман келтирген пенделер! Алла Тааладан коркуп,  чынчыл( адам)дар менен бирге болгула»!                                                      (Тавба: 119) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلى اللهُ عليه وسلّم: «عَلَيْكُمْ بِالصِّدْقِ فَإِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي …

Ислам дининде мээримдүүлүк адам баласына гана чектелбестен, айбанаттарга да жумшак мамиле кылууга буюрат. Анткени, алар деле Алла Тааланын жаракаткан макулуктары. Мына ошондуктан мусулман адам айбанаттар менен төмөнкүдөй адепте болушу керек: 1. Жем-чөпкө муктаж болсо, тамактандыруу. Суусаса, суусун берүү (Өз убагында жем-суусун берүү). قال رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «يْنَمَا رَجُلٌ يَمْشِي بِطَرِيقٍ اشْتَدَّ عَلَيْهِ الْعَطَشُ فَوَجَدَ بِئْرًا فَنَزَلَ فِيهَا …

Алла Таала башка бирөөлөрдүн үйүнө уруксатсыз кирүүдөн кайтарган. قال تعالى: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَإِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكَى لَكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ﴾ (النور: 27-28) Алла Таала айтты: «Оо, ыйман келтирген пенделер! …

Инсандын жаралуу максатын жана шарият милдеттерин билүү үчүн ислам дини илим издөөгө көңүл бурат. Илим издөө амал кылуудан мурда турат.   قال تعالى: ﴿فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ﴾  (محمد: 19) Алла Таала айтты: «Ошондуктан (Эй, Мухаммад), андан башка сыйынууга татыктуу Зат жок экендигин билгин! Жана өз күнөөң үчүн, анан дагы момун-эркек жана момун-аялдардын (күнөөлөрү) үчүн кечирим …

Алла Тааланын динине даават кылуучу (чакыруучу) адам Алла тарабынан түшкөн акыйкатты кайдыгерге (бейкапарга) эскертүү, билбегенге үйрөтүү жана адашканга туура багыт берүү менен чакырат.     قال تعالى: ﴿وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ﴾  (فصلت: 33) Алла Таала айтты: «Адамдарды (Алланын динине) үгүттөп үндөгөн жана өзү да жакшы иштер кылып, «Шек-күмөнсүз мен мусулмандарданмын» деген кишиден да …

Диндеги (мусулман) бир туугандарды жакшы көрүү жана алардын укуктарын коргоо чыныгы мусулмандын көрүнүктүү (эң негизги) сапаттарынан болуп эсептелет. Анкени улутунун, өңү-түсүнүн жана тилинин башка экендигине карабастан аны диндеги бир тууганы менен бириктирип бекем байланыштырган нерсе ал – Алла Таалага ыйман келтирүү биримдиги (байланышы). قَالَ اللهُ تَعَالَى: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ﴾ (الحجرات: 10) Алла Таала айтты: «Чындыгында, ыймандуулар — бир тууган»            (Хужурат: …