Адилеттүүлүк

    Ислам дини дос болсун душман болсун жакын тууган же бөтөн адам болсун баарына адилеттүү болууга буюрат.

قال تعالى: }إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى{   {النحل: 90}

 Алла Таала айтты: «Албетте, Алла Таала адилеттүүлүккө, жакшылыкка жана тууган-уруктарга кайрымдуулук кылууга буюрат»                         (Нахл: 90)

Алла Таала бардык иштерде адилеттүү болууга буюрган.

Өзгөчө төмөнкүлөрдө:

1.  Өкүм чыгаруудагы адилеттүүлүк.

قال تعالى: }إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ{   {النساء: 58}

Алла Таала айтты: «Албетте, Алла Таала силерди аманаттарды өз ээлерине тапшырууга жана адамдар  арасында өкүм калганыңарда адилет  өкүм кылууга буюрат».                                                                                                (Ниса: 58)

قال تعالى: }يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا {   {النساء: 135}

Алла Таала айтты: «Оо,ыйман келтирген пенделер! Адилеттүүлүктү бекем кармоочу жана өзүңөрдүн, ата-энеңердин, тууган-уругуңардын зыянына болсо да (жана) ал бай же кембагал болсо да Алла Таала үчүн туура күбөлүккө өтүүчү болгула».                                                                                          (Ниса: 135)

2.  Таразадагы адилеттүүлүк. Мусулман адам сатып алганда толугу менен алып, сатканда башкалардын акысын кемитип, таразадан алдабайт.

قال تعالى: }وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ{  {المطففين: 1-3}

Алла Таала айтты: «Таразадан алдагандарга азап болсун! Алар адамдардан (бир нерсени) өлчөтүп (же тартырып) алган кезде толтуруп алышат. Башкларга өлчөп же тартып бергенде кемитип беришет».     (Мутаффифиин: 1-3)

3.  Аялдардын ортосундагы адилеттүүлүк.

Мусулман адам көп аялдуу[1] болсо, алардын ортосунда каржылоо, багуу жана түнөө ж.б.у.с. нерселерде адилеттүү болот. Адилеттүү боло албай калуудан корксо, анда бир эле аял менен чектелсин.

قال تعالى: } فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً  {   (النساء: 3)

Алла Таала айтты: «Эми эгер (алардын арасында) адилеттүүлүк кыла албастыктан корксоңор, анда бир эле аялга (үйлөнгүлө)».                            (Ниса: 3)

4.  Балдардын ортосундагы адилеттүүлүк.

Мусулман адам балдарынын ортосунда адилеттүү болот. Жадагалса өбүү, сылоо, эркелетүү, белек берүү ж.б.у.с. нерселердин баарында адилеттүү болот. Анткени, бирөөсүн башкаларынан артык көрүү алардын бирин-бири жаман көрүүсүнө жана ортолорунда душмандык пайда болуусуна себеп болот.

 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: «فَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْدِلُوا بَيْنَ أَوْلَادِكُمْ» {رواه البخاري: 2587 ومسلم: 1623}

Алланын элчиси (ага Алланын салават-саламдары болсун) айтты: «Алладан корккула! Балдарыңардын ортосунда адилеттүү болгула».                                                                                                                                    Бухарий: 2587. Муслим: 1623)          

5.  Бардык адамдар менен болгон адилеттүүлүк.

    Мусулман адам бардык адамдар менен адилеттүү болууга буюрулган. Алар мусулман болсун же каапыр болсун айырмасы жок.

قال تعالى: }وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآَنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ{   {المائدة: 8}

Алла Таала айтты: «Бир коомду жаман көрүүңөр, аларга адилетсиздик кылууга силерди мажбурлап койбосун! Адилеттик  кылгыла! Ошол такыбалыкка жакыныраак. Алла Тааладан корккула! Албетте, Алла Таала силердин (кылып жаткан) ишиңерден Кабардар»[2]                                   (Маида: 8)

Алла Таала адамдардын акысын кемитип калуудан кайтарып мындай деген:

 قال تعالى: }وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ {   {الشعراء: 183}

Алла Таала айтты: «Адамдардын нерселерин (акыларын) кемитпегиле! Жана жер бетинде бузукулук кылбагыла»!                                                                  (Шуара: 183)

    Жер бетине адилеттүүлүктүн орноосуна тескери таасирин тийгизген паракорлук, бурмалоо жана кошоматчылык сыяктуу нерселерди Ислам дини арам кылган.

---

[1] Шариятта бирден төрткө чейин уруксат берилет.

[2] Ислам адилет маселесинде тууган-урук, тааныш-билиш, мусулман-каапыр деп ажыратпайт. Күбөлүккө өтүүчү мусулман эгер чындык душман же каапыр тарапта болсо да Алла Таала үчүн туура күбөлүк берет. Себеби ал Алла Таала бардык иштерден кабардар экенине ыйман келтирген.